حروف نبین چه ریزه
در دوره ایلخانی برخی علما تقیه را کنار گذاشتند و به روش های گوناگون شروع به فلسفیدن کردند. فضل الله استرآبادی در زمان امیر تیمور می زیسته و ابداع گر مذهبی رمزی است که بدان وسیله همان گونه که فیثاغورس برای اعداد جنبه مجرد قائل بود او نیز برای حروف قائل بود[1] و همانطور که اخوان الصفا به اعداد توجه می کردند حروفیه به حروف توجه می کردند. در اندیشه سیاسی ایران باستان اعتقاد بر این بود که خداوند در هر عصری فردی از خلایق خود را بر می گزیند و به مقام پادشاهی مفتخر می گرداند.[2] حروفیه رهبر خود فضل را آن شخص می دانستند. ادعاهای شیخ فضل الله حروفی مورد اعتراض علمای عصر واقع شد و فتوا به کفر او دادند که در نهایت منجر به قتلش توسط میرانشاه در سال 796 ه.ق شد.[3] بازماندگان حروفی نوعی مذهب پروتست ایجاد کردند و در عثمانی جنبش هایی را علیه حکام عثمانی به راه انداختند.[4]
[1] عبدالرحمان جامی، مقدمه هاشم رضی، ص 90.
[2] ولی دین پرست، «سنت سیاستنامه نویسی در سده نهم هجری، اندیشه های سیاسی ابراهیم بن محمد در خصوص امام یا سلطان در آداب الخلافه و اسباب الحصافه»، مطالعات تاریخ اسلام 6، ش. 22 (مهر ۱۳۹۳): 68.
[3] ابوالفضل نبئی، نهضتهای سیاسی مذهبی در تاریخ ایران (از صدر اسلام تا عصر صفوی)، ج 1 (مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۶)، 223.
[4] قدیانی، نگاهی کوتاه به قیام های سیاسی و مذهبی در ایران (از عباسیان تا انقلاب اسلامی)، 69-68.
هوا بس ناجوانمردانه سرد است... آی...