یکی از عوامل انحطاط، همین مناظرات بود. در علوم نظری برخلاف علوم تجربی و عقلی، مناظرات باعث تعصب و چموشی می شود. مغولان هم دست می گذاشتند روی همین نقطه ضعف. شیعیانی نظیر خواجه نصیر و علامه حلی این را متوجه شده بودند. خواجه سرش را به اخترشناسی گرم کرده بود و علامه ترجیح می داد با تسامح رفتار کند. مسئله این است که غالباً تفاوت مناظره با دیالوگ را نمی فهمیدند. آن چیزی که از حیث تمدنی جایگاه ویژه دارد، دیالوگ است. ضمن اینکه اگر هم مناظره ای به وجود می آید باید یک ترازوی عقلی نیز وجود داشته باشد. در دستگاه خلفای نخستین (عباسی) این ترازو وجود داشت و به همین دلیل مناظرات از جایگاه والایی برخوردار بود.