خراسان رضوی در سال زراعی 79-78 در بخش قنوات کشاورزی با توجه به کاهش 53 درصدی میزان بارندگی به منظور جبران خسارات خشکسالی و اثرات نامطلوب آن بر 6792 رشته کاریز در بخش‌های مرکزی و جنوبی استان (خراسان بزرگ) به طول 8000 کیلومتر اعتبار کسب کرد.(علیزاده و آشگر طوسی، 1387، 223)

اما آیا کسب اعتبار توانست این غول را از پا درآورد؟

به طور کلی آب تجدید شونده کشور از حدود 13هزار متر مکعب در سال 1300 به حدود 1900 متر مکعب در سال 1382 کاهش یافته و در صورت ادامه این روند وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد و کشور را وارد تنش آبی خواهد کرد.[1] بررسی‌ها در مورد وقوع خشکسالی و کاهش سطح پوشش گیاهی نشان می‌دهد که متناسب با کاهش میانگین بارندگی، سطح زیر پوشش محصولات گیاهی نیز کاهش یافته است به طوری که از سال 1387ه.ش سیر نزولی سطح زیرپوشش محصولات گیاهی در همه سال‌ها تا سال 1395ه.ش روند نزولی را نشان می‌دهد.(کرمی و دیگران، 1398، 10)

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی، متوسط بارندگی جهانی را 810 میلیمتر، در ایران 241 میلیمتر و در خراسان رضوی 221 میلیمتر در آمار بلند مدت برشمرد و افزود: متاسفانه این عدد در سال های گذشته به دلیل کاهش بارندگی ها در استان به میزان بسیار زیادی کاهش یافته به طوریکه در سال آبی 97 – 96 این عدد به 129 میلیمتر رسیده است.(رساناب، 7)

از بررسی های علمی در چند طرح آبیاری معلوم شد میزان هدر رفت آب در حدود 30% کل آب است. این رقم محدود به خراسان نیست و در اکثر انهار و مجاری آبیاری کشور صادق به نظر می رسد. در هیچیک از انهار و مجاری، وسایل کنترل و تنظیم تعبیه نشده و میرآب ها بدون داشتن اطلاعات علمی ارقامی را به واحدهای محلی ذکر می کنند که دقیق نیست.[2]

مهم‌ترین مقوله و متغیر غیرکنترلی در بخش کشاورزی بارندگی، آب و هوا و خشکسالی است که نیروی غالب و به شدت تأثیرگذار بر روند، حجم و جدول زمانی و مکانی تولید بخش کشاورزی است و گاهی چنان اثر خود را می‌گذارد که اثر سایر متغیرها و ابزارهای سیاست‏گذاری را معکوس می‌نماید.(جعفری و دیگران، 1391، 173)

[1] ‏لیلا کارپیشه، استراتژی های مدیریت خشکسالی (با تأکید بر تلفیق دانش بومی و نوین)، همان، ص 36.

[2] ‏منصور روحانی، «منابع و تأسیسات آب در گذشته و حال‏»، نشریه وحید، ش. 30، خرداد ۱۳۴۵، ص 490.